Chémia lipidy

B. Fun. lipidov – zdrojom energie, zabez. termoizolaciu, zloz. bunk. membran, ochrana niekt. organov. Nerozpus. lipidov vo vode umoznuje v org. ich ukladanie do tukovych tkaniv. Maju schop. tvorit v organizme prostredie, v
ktorom sa rozpustaju biologicky vyznamne nepolarne latky – vitami. hormony, lieciva, farbiva. Vys. karbo. kys. kt. sa nachad. v lipidoch nazyvame MK. – obsah. dlhy nepolarny uhlovo. retazec, parny pocet atomov uhlika a
nerozvetveny priamy retazec. Dvojite. vaz. su vzdy v konf. cis. Nenasyt. MK su esencialne – nedokaze ich
syntetizovat. Pri kysl. HYd. vznika alkohol-glycerol a prislusna karbox. kyselina. Pri zasaditej hudrol. vznika. okrem
glycerolu aj sol karboxyl. kyseliny – co je vlastne mydlo. ACYLGLYCEROLY – estery trojsytneho alhoholu
glycerolu s vyssimi nasytenymi alebo nenasytenymi KK.VOSKY – nepolarne. Estery vyss. KK a vyss. jednosytnych
alkoholov. Delime na zivocisne – lanolin[v ovcej vlne]vosk[jeden z produk. vciel]vorvanovina[vosk z mozgu vorvana]
a rastlinne – ochrana funkcia. ZLOZ> LIPIDY – su dolezitou zlozkou bunk. membran – zabezp. heterogennost
prostredia v bunke. Su afifilneVyskytuju sa v rast. aj zivocis. bunk. v tkanivach a v mozgu mieche a v srdciFosfolipidy
[lecitiny]– viazana. kys. trihydrogenfosforecna[mozu este obsahovat cholin, kolamin, etanolamin, aminokyselinu serin],
Glykolipidy – sacharidova zlozka[glukozu, galaktozu]. STRUK> BUNK. MEMBR. – cholesterol, fosfol., oligosacharid,
glykolipid, hydrofobny a-helix, integralny protein. FUNKCIA – ohranicuju bunky a bunk. organely, udrziav. koncentracnegradienty vbunke, transpo. zivin a produktov CISTIACI UCINOK MYDLA – nepolarny uhlovodikovy
retazec MK sa orient. dovnut. nepolar. mast. necistoty, kym polarna K. skupina smeruje do vodnej fazy a tym umozni
rozptylenie necistoty do polarnehoprostredia[emulgacia] Synteti. cistiace prostriedkyPRASKY NA PRANIE[tenzidy,
chemick. nepatria medzi lipidy, nepriaznivy vplyv na zivot. prostredie,toxicky v prirode] – obsah. cistiacu zlozku
[princip mydla], obsahuju hydrofilnu[SO3H, SoNa] a hydrofobnu cast[dlhe C retazce, aromaticke kruhy],taketo zlozky
mozu mat prasky kt. su urcene do praskov s vysk. teplotami, ich roztoky su zasadite. Prostriedky na jemnu bielizen[rucne
pranie] obsahuju estery kys. sirovej. Bieliaca zlozka – na bielu bielizen tam kde treba v tych prostrriedkoch, soli k. peroxoboritej. V O pri vyss. tepl. uvolnuje atomarny O a ten sposobuje vybielenie vlakna.

Opticke zjasnovacie prostriedky
– v praskoch na fareb. bielizen. – namiesto biel. zlozky, latky , kt. modrou farbou prekryju zlty a sedivy odtien a vyvolaju
dojem jasnych farieb. Vonava zlozka, Zmakcovace vody – v min. fosfaty[niekt. ziv. sa rozmnoz. na ukor inych druhov
eutrofizacia]Emzymi – do 45na odstr. biolog. skrvn tenzidy – znizenie povrchoveho napatia h20 FYZICKE VLAST. TUKOV - ciste tuky – bezfarebb. lat. a bez zapachu a chuti. PODLA KONZISTENCIE - TUHE – maslo, bravc. tuk,
hovad. loj. POLOTUHE – tekut. olej(slnec.) PRICINY KONZIS: v TUHYCH prev. nasyteneMK v tekutych nenasytene
MK. Zastup. nenas. a nasyten. MK v pomere 1:1. NENASYTENE – monoenove[1 dvoj. vazba], poloenove[viacej dvojitych
vazieb – pre cloveka esencialne[potravou]]. monoenove a poloenove maju tiez zasutp. 1:1.