Chémia Shacharidy

V: fotosyn., 6CO2+12H2O-->C6H12O6+6O2+6H2O F: zdroj E(skrob,glykogen),stav. jedn. NK,podp.f,stav.f,suc. rast. a zivoc. tiel,suc buniek a tkaniv.Pocet C v molek.: triozy, tetrozy, pentozy,hexozy,dektozy,oktozy,monozy. POcet izomerov: 2n n-pocet C. V molek. s viacer. chir. C sa urcuje konfig. podla posled. C,najvzdial od funkc. skupiny. TRIOZY: d a l-glyceraldehyd[aldotrioza], [keto]dihydroxyacetonPentozy-suc NK: D-riboza(aldotrioza):2-deoxy-D-riboza(aldoterioza).HExozy:D-glukoza(hroznovy cukor)aldohexon:D-fruktoza—ketohexon:D-galaktoza—aldohexoza. OXID-REDOX R. MONO>>REDukciou aldeh.,keton. skupiny vzn. polyalkoholy[D-glukoza-->D-glucitol(sorbitol),D-fruktoza-->D-glucitol]OXIDAciou(redox. reak.) podmie. aldehyd. skup. –1: miernou oxidaciou[miern. oxid. cinidla(bromova voda)] aldoz sa oxiduje aldeh. skup. na karboxyl skup. a vznk. aldonove kys. 2: oxidac. primar. alkohol. skupny posled. C[aldeh. skup. sa neoxid.] vzn. alduronove kys.3. silne oxid. cinidla [HNO3]spos. oxidaciu aldehyd. aj primarnej hydroxyl. skup. za vzniku aldarovych kyselin. OXID.ALDOZY:::Aldoza>>br voda>>kys. aldonova[mierna oxid.]aldoza>>HNO3>>kys. aldarova[silna oxid.]aldoza>>spec. podm.>>kys.alduronova. Kys. glukuronova—vznik v peceni, zucas. na detoxikacii niekt. toxic. latok(fenoly,alkoholy). Ak sa budu oxid. ketozy(fruktoza) tak vznika. kysel., kt. majuuhlikovy retazec o 1 kratsi ako vychodiskova latka. ESTERIFIK—monosach. reag. s H3PO4. Reakcia prebieha na poloacetalovom alebo primarnom hydroxyle za vzniku esterov. Tieto estery su medziprodukty metabolizmu SACH. pri ziskavani E v organizme. Alfa-D-glukopyranoza-->.1: alfa-D-glukoza-1-fosfat, 2: alfa-D-glukoza-6-fosfat.GLYKOZIDY>vzn. reakciou poloacetaloveho –OH[cyklick.monosach.] s alkoholom, reaguj. molekuly sa spoja prostred. kyslika a uvolni sa molek. vody. C-O-C –glykozidova vazba., vznik alfa, beta glykozidov, nemaju redoxne reakcie. alfa-D-glukopyranoza>>metyl-alfa-D-glukopyranozid>>metyl-beta-....}DISACHAR>>z 2 monos. jed. spoje. glykozi. vazb.,RED.-->maltoza, laktoza-->zachaov. sa poloac. hydro.[1]NERED-->sacharoza—zanikli 2 poloac. hydr. SACHAROZA>>spojenim alfa-D-glukopyranozy a beta-D-fruktofuranozy, odstiepi sa voda.,repny trstinovy cukor,najvyz. disach., najbohat. zdrojom-cukr.trstina,cukr repa,cuk.trstina-16perc.,repa-20,bezfar.kryst.latka,sladkej chuti,zahriatim vznika karamel,rozpustna vo vode:alfa1--/.beta2MALTOZA>>2 molekuly alfa-D-glukopyranozy,alfa1->4,KOndenzacia,je zachovany poloac.

hydroxil preto redukcne vlastnosti,kristl. latka,sladka chut, vzn.ucinkom enzymu,maltaza kt stiepi maltozu na zkavisitelnu glukozu[pivo]LAKTOZA>.mliecny cukor, v mlieku, z molekuly galaktozya glukoz, beta-1,4 vazbou glykozid.POLYSACHAR.>>>zloz.sachar. z monosach.jednotiek[tisice],pospaj. lykozid.vazbami,skrob,celuloza,glykogenSKROB>>tvori zasob. latky rastlin,v hluzach,plodoch,zrnita struktura,,,struk z 2 zloziek-->amyloza—tvorena linearnym retazcom glukoz,tvar zavitnice, rozpustna vo vode amylopeptin, v teplej vode sa rozpus. amyloza.DOKAZ SKR>jodskrobova reakcia, jod+skrob--->modre sfarbenie.MOleku. jodu vojdu do zavitnice amylozy a tym sa zmeni absorbcia svetla a biela sa zmeni an modru. VYR. SKR>zozemiakov,kukurice,obilnin,zemiak.hluzy sa rozdrvia,zaleju vodou,vyplavy sa skrob[bily prasok], na vyr liekov[etylalkohol], textil, kozmetika,vitamin C, teztil—apretura tkaniv[uprava tkaniv], dolez. zlozka vyzivy,dietna latka,pudingy. CELULOZA-->z glukozovych jedno. [beta-D-glukopyranozy]pospaja. glykozid. vazbou, vlaknita strukt.,stav. zlozka rast. buniek,najrozsi.org. latka an zemi., vata-filtrac papier>>cista celuloza,bavlnik-->>prirod. celuloza, vyr z dreva[smrek], na vyr. papiera, sunteti.hodvabu[viskorozy],celofanposobenim nitracnej zmesi na celulozu znika nitroceluloza-->na vyrobu celuloidy alebo strelna bavlna—pusny prach GLYKOGEN-zivois.polysacharid,zasobny,strukturou pripom. struk aminopeptinu, viacej rozvetveny.CYKCLIC. FORMY SACHA>.sacha. neposkytuju vs. chark. reakcie aldehydov a ketonov , preto lebo dochadza k vnutromolek. reakcii medzi aldeh.[ketonovou] skupino a hydroxylovou sku., patpocetne cyk. struktury—furanozy, sestpo. cyk. struk—pyranozy. Presunutim H+ hydrox. skup. na kyslikovy atom karbonyl. skupiny vznikne novy chril. C. POdla polohy-OH—dve diastereoizomerne formy...anomery alfa,beta...Alfa> rovn. konfig. na C1 a poslednom C, Beta> rozdielna konfig. na C1 a posled. asymet. C.ANomery otacaju o iny uhol.Sestclankovy cyklus pyranozy ma v skutocnosti stolickovu[vyhodnjsia] konformaciu,podobne ako cyklohexan., tiez aj vanickovu.KOnformacia pyranozy<<<.